Jongeren en stress

Volgens de Wereld gezondheidsorganisatie (WHO) lijdt wereldwijd een record aantal jongeren aan ernstige depressies of angststoornissen. In sommige delen van de samenleving is er een neiging om deze trend af te doen als het product van een overdreven verwend, overbedeeld en overgevoelig ‘sneeuwvlokgeneratie’.

Het tegendeel is waar.

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de toename van psychische gezondheidsproblemen van jongeren kan voortvloeien uit de buitensporige normen die ze voor zichzelf hebben. Zo blijkt uit de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Wanneer is stress schadelijk?

Tot zover de cijfers in perspectief. Neemt niet weg dat er sprake kan zijn van werkdruk en dit kan zorgen voor psychische belasting en mogelijk tot verzuim. Alleen wanneer is stress schadelijk?

De eerste die nadrukkelijk de gevolgen van stress beschreef was de neurowetenschapper Bruce S. McEwen. Hij bestudeerde de impact van stress op onze hersenen. Hij deelde stress op in drie gradaties. Naast goede stress en voorbijgaande stress introduceerde hij de schadelijke vorm: chronische stress.

Veranderingen zijn Triggers

Je hebt verschillende soorten veranderingen die als trigger werken voor je lijf om in actie te komen:

• Veranderingen van buiten en binnen
• Veranderingen met grote en kleine impact
• Veranderingen voor korte en lange duur

Veranderingen van buiten en binnen

Plotselinge veranderingen van buiten, zoals een steen door de ruit, zorgen voor allerlei reacties die helpen om alert te zijn. Dit is heel nuttig en de alertheid zorgt voor de juiste reacties passend bij dat specifieke moment. Dat geldt evenzeer voor interne veranderingen. Deze ontstaan wanneer een bacterie je lichaam binnenkomt die van nature niet thuis hoort in je lijf. Dan vindt er een mechanisme plaats die ervoor zorgt dat je lijf die vreemde bacteriën opruimt.

Veranderingen met grote en kleine impact

Wanneer je zware emotionele verliezen doormaakt, hebben die een grote impact op je stress systeem. Niet voor niets heeft de verwerking van verlies een specifieke naam gekregen: rouw. Daar komen we later op terug bij het thema; ‘life-events’.

Een kleinere impact en waar we langer de tijd nodig hebben om ons aan te passen is bijvoorbeeld een examenperiode.

Veranderingen voor korte en lange duur

Een wezenlijke verandering werkt als een grote steen in een vijver. De golfbeweging die dit veroorzaakt kan heftig zijn of nog lang nawerken. De situatie waar we in beland zijn tijdens corona is een voorbeeld, waarvan niemand had verwacht dat het zo lang zou duren. De eerste lockdown in 2020 leek te overzien en van korte duur te zijn. Na verloop van tijd, bleven de maatregelen komen en gaan. Zodoende ontstaat een kettingreactie van nog meer veranderingen. Op het werk, het onderwijs, de sport, het uitgaansleven, reizen en relaties. De veranderingen stapelen zich op. Dan komt er een moment dat je het niet meer kunt managen. Wij spreken dan van gestapelde risico’s.

Stress fases

Om al die veranderingen te managen, bezit ons lijf een HERSTEL, WAAK, ACTIE en OVERLEEF fase.

De HERSTEL- fase draagt bij aan groei. Wanneer je herstel-stand aan staat dan daalt je hartslag, je ademhaling wordt rustiger en je ademt vanuit je buik. Het zorgt ervoor dat je lichaam in een toestand komt waarin je energie wordt gebruikt voor herstel en groei.

De WAAK-fase stelt ons in staat tijdig te reageren op (levens)bedreigende situaties. Ons lichaam staat in een waakstand om in korte tijd het waakvlammetje om te zetten in een knallend vuurwerk, zodat we ons heel snel kunnen aanpassen en in het uiterste geval kunnen vechten of vluchten.

De ACTIE-fase zorgt dat we in staat zijn om aanzienlijke prestaties te leveren en een acute stressreactie het hoofd te bieden. Op zo’n moment gebeurt er van alles in je lichaam om energie vrij te maken. Je hebt meer ‘power’ en dit maakt dat je tot veel in staat bent. We spreken dan van goede of voorbijgaande stress.

De OVERLEEF-fase zorgt ervoor dat we blijven functioneren gedurende een lange periode van aanpassing. Voor je lijf is dat niet makkelijk. Zolang zichtbare klachten wegblijven zijn we in staat om onze grenzen steeds op te schuiven. We spreken van chronische stress als dit lang aanhoudt.

Chronische stress

Stress ontstaat door veranderingen in je omgeving. Je stress systeem zorgt ervoor dat je jezelf kunt aanpassen. Alleen wanneer je te lang een beroep doet op de actiestand, zonder herstel, dan ga je voorbij aan de grenzen van je aanpassingsvermogen. Dit vertaalt zich vervolgens in gezondheidsklachten en dit noemen we chronische stress.

Dr. McEwen: “Chronische stress is een reactie op een giftig, onverbiddelijk spervuur van uitdagingen dat uiteindelijk het lichaam afbreekt”. 

Casus: “Ik vind het lastig om uit mijn comfort zone te stappen”

Roel: “Kijk ik heb een nieuwe baan en gisteren een gave rondleiding gehad!”.

Roel is 20 jaar, studeert en werkt in een supermarkt. Een vriend heeft een leuke stage gehad bij een grote organisatie. Roel is onder de indruk, maar hij vindt het best lastig om initiatief te nemen. Toch besluit hij om een brief te schrijven. Er is geen vacature. Hij neemt het risico. Ondanks de spanning en verhoogde hartslag. Aanvankelijk wordt hij afgewezen door de HR manager. Een tijdje later krijgt hij een bericht. Het is de R&D manager die het CV heeft gelezen van Roel. “Mooie cv Roel, past in het toekomstplaatje van ons bedrijf. Uiteraard mag je studie er niet onder lijden, want je studie sluit heel goed aan bij het werk wat ik voor je zie.”

Korte terugblik: Een paar weken daarvoor gaf Roel nog aan dat hij het ‘leven’ lastig vond. Hij lag vele dagen op bed of was aan het gamen. Zijn motivatie voor de studie was compleet weg. De coronatijd had gezorgd voor verveling, demotivatie, onzekerheid en weinig perspectief.

“Ik heb eindelijk weer wat te doen! Op een paar stomme vakken herkansen na, haha”.

Zonder stress geen energie

Het overwinnen van uitdagingen biedt een golf van energie. Uit de casus blijkt dat jonge mensen uitdagingen nodig hebben om concreet aan de slag te gaan. Goede en voorbijgaande stress is nodig om te leren en om jezelf te ontwikkelen.

Door als HR of Arbo adviseur stress op een andere manier te benaderen, kun je veel beter bijdragen aan gezonde omstandigheden voor jongeren. Want het enige wat ze nodig hebben is een beetje aanmoediging en ruimte om zichzelf te leren kennen.

Dit artikel is mede gebaseerd op een concept tekst voor het boek: Stress zit NIET tussen je oren door Cecile de Roos en Eugenie Oomes.

Bronnen:

Trimbos.nl | Voortdurende coronacrisis leidt tot toename psychische klachten en behoefte aan perspectief

Schaufeli, W. (2018). Feiten en fictie Burn-out. De Psycholoog, september 2018

https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2022/09/1-op-5-werkende-jongeren-ervaart-werkstress