Het narcisme wint

Het narcistische fenomeen: ‘iedereen wil coach worden’

Coaching speelt zich vaak af via het ‘managen’ van mensen. Hier gaat het om het motiveren, begeleiden en ontwikkelen van anderen, zonder noodzakelijkerwijs zelf direct bij te dragen aan de praktische uitvoering. Dit verklaart wellicht de aantrekkingskracht van coaching: het wordt gezien als een manier om impact te hebben zonder fysiek “de handen vuil te maken.” Hoewel coaching waardevol kan zijn, is het risico dat te veel nadruk op dit niveau leidt tot een disbalans. Als iedereen zich richt op het begeleiden van anderen, maar niemand zich bezig houdt met de concrete acties of technische uitvoering, kunnen organisaties vastlopen.

Het narcisme wint

Daarnaast is coachen of gecoached worden een vorm van narcisme, zo stelt Roos Vonk, hoogleraar sociologie tijdens een interview met De Ondernemeropent nieuw scherm. Vonk verwoordt het als volgt: coachen – of gecoached worden – is een vorm van narcisme, waarbij de coach zich tijdelijk superieur en wijzer voelt dan de ander, maar dit ten koste gaat van het opdoen van echte zelfkennis. Daarbij versterkt een hoger coachtarief paradoxaal het placebo-effect, wat de narcistische dynamiek alleen maar verder aanwakkert. Deze verschuiving kan ertoe leiden dat er steeds minder aandacht is voor de praktische uitvoering van bepaalde taken, wat organisaties op de lange termijn kan verzwakken.

Consequenties van de disbalans tussen doeners en praters

De consequenties op middellange en langere termijn voor Nederland zijn als volgt samen te vatten:

• Tekorten in praktische beroepen: Een maatschappij waarin te weinig mensen praktische taken uitvoeren, riskeert een disfunctionele economie waarin cruciale diensten niet worden geleverd.
• Oververzadiging in coaching: De markt raakt verzadigd door coaches en dat is niet zonder risico’s, met als gevolg dat veel coaches moeite hebben om hun diensten te verkopen. Dit kan leiden tot een onderwaardering van het beroep en mogelijk tot een kwaliteitsprobleem, omdat niet iedereen die coach wil worden beschikt over de nodige ervaring of competenties.
• Belang van balans tussen praten en doen: Leidinggevenden die alleen coachen, moeten beseffen dat zij afhankelijk zijn van de uitvoerende praktische kant van het werk. Dat betekent dat het ambachttelijke werk voorop moet blijven staan. Wie zich als coachende leider niet interesseert kan  de ‘achterliggende oorzaak’ voor werkstress worden.
• Herwaardering van praktische beroepen: Het is belangrijk om praktische beroepen aantrekkelijk te maken door bijvoorbeeld betere beloning, waardering en erkenning voor de cruciale rol die ze spelen in de samenleving.

Focus op materialisme voedt narcisme

Het CBS waarschuwde in 2012 dat in een samenleving die sterk hedonistisch en materialistisch is georiënteerd, individualisme over kan gaan in hyperindividualisme, narcisme en onverschilligheid. Hierdoor verliest men de interesse voor de sociale omgeving, en worden waarden als gelijkheid en solidariteit eenvoudig terzijde geschoven.

Uitvoeren start nog altijd met actie

Het succes van een organisatie of samenleving hangt af van een evenwichtige verdeling van rollen en competenties. Het verschuiven van focus naar coaching en zachte vaardigheden kan waardevol zijn, maar mag niet ten koste gaan van de basis: het uitvoeren van actie en innovatie. Uiteindelijk moet de kern van management—het beïnvloeden van wat wij in de praktijk doen en kunnen—bewaard blijven op alle niveaus.